वि.सं:
नेपाल संवत: ११४५ कछलागा अष्टमी - २३
वि.सं:
नेपाल संवत: ११४५ कछलागा अष्टमी - २३
परापुर्वकालदेखि नै एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा खबर आदान-प्रदान गर्न चिठ्ठीपत्रको प्रयोग भएको पाइन्छ। तिनताक खासगरी राजा महाराजाहरुको दरवारमा समाचार तथा सूचना आदान-प्रदान गर्न परेवा, बाज, घोडा जस्ता पशु पंक्षिहरुको प्रयोग भएको किंवदन्ती पाईन्छ। संस्थागत रूपमा हुलाकको स्थापना सँगै चिठ्ठीपत्र पुर्याउने कार्य प्रणालीगत रूपमा हुलाकबाटै हुँदै आएको देखिन्छ। विश्वमा सन् १६६० मा बेलायतका तत्कालीन राजा चार्लस् द्वितीयले - General Post Office स्थापना गरेको इतिहाँस भेटिन्छ । नेपालमा चिठीपत्र मार्फत खबर, सूचना र समाचार आदान-प्रदान गर्ने उद्देश्यले तत्कालीन राणा प्रधानमन्त्री रणोदिप सिंहको पालामा विक्रम सम्बत् १९३५ मा नेपाल हुलाक घरको स्थापना भई हुलाक सेवाको प्रारम्भ भएको पाइन्छ । सन् १९७४ मा विश्व हुलाक संघको सदस्यता प्राप्त गरेपछि विश्व मञ्चमा नेपालको हुलाक सेवाको उपस्थिति भई नेपालमा अन्तर्राष्ट्रिय हुलाक सेवाको पहुँच सम्भव भएको हो । सञ्चार माध्यमहरुमध्ये यस्तो पुरानो ईतिहाँस बोकेको हुलाक सेवालाई नेपालमा थप व्यवस्थित, प्रभावकारी र जनमूखी बनाउन विक्रम सम्बत् २०१९ मा हुलाक सेवा ऐन आएपछि हुलाक सेवा विभागले हुलाक सेवाको समूचित व्यवस्थापन गर्दै आएको छ। स्थापनाकालमा चिठीपत्र ओसार-प्रसार गर्ने कार्यमा मात्र केन्द्रीत रहेको नेपालको हुलाक सेवाले आजभोली जनताको माग र सूचना प्रविधिको विकासलाई आत्मसात गर्दे पुलिन्दा सेवा, हुलाक बचत बैंक सेवा, धनादेश सेवा, ई.एम.एस. सेवा. उपत्यका घुम्ती सेवा, ट्रयाकिङ् सेवा लगायतका आधुनिक तथा छिटो छरितो सेवाहरु सञ्चालन गरिरहेको छ । हाल नेपालमा हुलाक सेवा सञ्चालन र व्यवस्थापनका लागि सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालय. हुलाक सेवा विभाग, हुलाक सेवा विभाग अन्तर्गत रहेन गरी ४ वटा केन्द्रीय कार्यालयहरु - गोश्वारा हुलाक कार्यालय, केन्द्रीय धनादेश कार्यालय, फिलाटेलिक तथा हुलाक टिकट व्यवस्थापन कार्यालय र हुलाक प्रशिक्षण केन्द्र साथै हुलाक सेवा विभाग अन्तर्गत हुलाक निर्देशनालय विराटनगर, हुलाक निर्देशनालय पोखरा, हुलाक निर्देशनालय सुर्खेत, हुलाक निर्देशनालय डोटी गरी ४ वटा निर्देशनालयहरु रहेका छन्। त्यसैगरी ७० वटा जिल्ला हुलाक कार्यालयहरु, ८४२ वटा इलाका हुलाक कार्यालयहरु र ३०७४ वटा अतिरिक्त हुलाक कार्यालयहरु हाल नेपालमा सञ्चालनमा रहेका छन्।
प्रचलित कानून र अन्तराष्ट्रिय सन्धी सम्झौताका आधारमा नेपाली जनतालाई शीघ्र तथा विश्वसनीय रुपमा चिठ्ठीपत्रमा पहुँच एवं धनादेश सुविधा प्रदान गर्नु यस विभागको प्रमुख कार्य हो। यसका साथै यस विभागका अन्य कार्यहरु देहाय बमोजिम छन् ।
हाल देशभर करिब ४ हजार कार्यालयबाट हुलाक सेवा प्रवाह भइरहेको अवस्था छ। ती कार्यालयहरुमा करिब १७ हजार जनशक्ति कार्यरत छन् । हुलाक ऐन २०१९, हुलाक नियमावली २०२० र अतिरिक्त हुलाक नियमावली २०३४ अनुसार नियमित रुपमा हुलाक सेवाहरु सुचारु छन् । आजको बदलिंदो परिस्थितिलाई ध्यानमा राखी हुलाक सेवालाई थप विश्वशनीय, प्रभावकारी, प्रतिष्पर्धी र जनमूखी बनाउनु आजको आवश्यकता भएकोले हुलाक सेवालाई समयानुकुल सुधार गर्नुपर्ने देखी नेपाल सरकाले हुलाक सेवा सुधार तर्फ पहलकदमी चालेको छ।